چشیدن پنیر و مزه کردنِ آن به همراه بیسکوئیت و نان و برخی انواع نوشیدنی‌ها تبدیل به نوعی هنر شده است. ما هم‌چنین می‌دانیم که پنیر سرشار از چربی اشباع است و زیادی خوردنِ آن می‌تواند برای سلامتی‌مان بد باشد.

اما برطبق برخی ادعاها، پنیر می‌تواند یک سویه تاریکِ شگفت‌آور هم داشته باشد و آن اینکه می‌تواند در هنگام خواب روی مغز ما اثر بگذارد.

برطبق این شایعه‌ها خوردن پنیر در ساعات پایانی شب می‌تواند باعث شود که خواب‌های عجیب‌وغریبی ببینیم که جزئیات آن به وضوح یادمان می‌ماندـ نوعی خواب که به آن خوابِ شفاف یا زنده گفته می‌شود. قدمت اثرگذاری پنیر بر مغز به تحقیقی به سال ۱۹۶۴ برمی‌گردد که محققی نوشته است، به‌محض آنکه یک بیمار عادت خوردن ۲۰ تا ۵۰‌گرم پنیر چدار در شب‌هنگام را ترک کرد، کابوس‌هایش هم تمام شد.

همین اواخر، یک هیأت بریتانیایی در زمینه پنیر که تأمینِ مالی یک پژوهش را در سال ۲۰۰۵ برعهده داشته است، اعلام کرد بر طبق یافته‌های این پژوهش خوردنِ پنیر کپک‌دار در شب باعث می‌شود که خواب زنده و شفاف ببینیم درحالیکه خوردن پنیر چدار باعث می‌شود که مردم خواب سلبریتی‌ها را ببینند.

این مطالعه در یک نشریه علمی منتشر نشده، اما یافته‌های آن باعث شد که باوری که می‌گوید پنیر روی محتوای رؤیاهای ما اثر می‌گذارد را دوباره بررسی کنیم.
شواهد محکمی مبنی بر اینکه پنیر باعثِ کابوس می‌شود وجود ندارد، اما از آن‌طرف شواهدی که بگویند پنیر کابوس تولید نمی‌کند نیز وجود ندارند.

تور نیلسون، استاد روان‌شناسی در دانشگاه مونترآل می‌گوید، همینکه این شایعه تااین‌حد شایع است، می‌تواند دلیلی برای درستی آن باشد.
او می‌گوید: «فقط دانستنِ اینکه پنیر روی کابوس‌های ما اثر می‌گذارد، می‌تواند باعثِ تولید کابوس شود، زیرا مردم تلقین‌پذیر هستند.»

توضیح غیرمستقیم دیگر دراین‌باره، وجود لاکتوزِ بالا در پنیر است. مطالعه‌ای که نیلسون در سال ۲۰۱۵ انجام داد نشان داد که فقط ۱۷ درصد از افراد گزارش می‌دادند که آنچه می‌خورند روی خواب‌های‌شان اثر می‌گذارد، اما او می‌گوید محصولات لبنی در زمره غذاهایی بودند که افراد مکرراً اثرگذاری آن‌ها را بر دیدنِ خواب‌های آشفته‌کننده گزارش می‌دادند.

او می‌گوید: «این احتمالاً یک اثر غیرمستقیم است، زیرا لاکتوز علائمی مثل گاز، نفخ‌معده و اسهال ایجاد می‌کند که می‌توانند روی کیفیت خواب اثر بگذارند.»

بااین‌حال، شواهدی برای تأیید این نظریه که محصولات لبنی روی خواب کلِ جمعیت اثر می‌گذارد، وجود ندارد. این نظریه هم‌چنین با یافته‌های دیگری که می‌گویند شیر گاو، باوجودی که لاکتوزِ بالایی دارد، به خوابیدن کمک می‌کند، در تضاد است.

مطالعه دیگری که اخیراً با مروری بر ۱۴‌مطالعه و آزمون‌های کنترلِ تصادفی در بین سال‌های ۱۹۷۴ تا ۲۰۱۹ انجام شده است، نیز نشان می‌دهد که یک رژیم غذایی متعادل از شیر و محصولات لبنی به خوب خوابیدن کمک می‌کند.

ممکن است شهرتِ پنیر در تولید خواب‌های آشفته را به سنت غذایی اروپایی‌ها نیز نسبت داد که معمولاً پنیر را به همراه غذاهای دیگر در شب مصرف می‌کنند. خوردن هر نوع غذایی در ساعات پایانی روز می‌تواند بر کیفیت خواب اثر بگذارد؛ ولی این پنیر است که همه اتهام‌ها را به گردن می‌گیرد.

نیل استنلی، متخصص مستقل خواب، می‌گوید: «برای آنکه خواب خوب شبانه داشته باشیم باید یک‌درجه از دمای بدن‌مان کم کنیم. معمولاً کار سختی نیست، اما اگر دیروقت غذاهای چرب یا شیرین خورده باشید، به کالری‌سوزی نیاز دارید که فرایندی حرارت‌زاست. در طول روز می‌توانید این کالری را بسوزانید. اما در شب، بدن‌تان تمایل به کار کردن ندارد.»

دمای بدنِ ما در هنگام خواب نوسان پیدا می‌کند و اگر تعادل آن به‌هم بخورد می‌تواند خواب‌مان را آشفته کند. برای مثال غذا خوردن در ساعات شبانه با افزایش دمای بخش مرکزی بدن مرتبط است که می‌تواند باعثِ اختلال در خواب شود.

نکته اینجاست که وقتی خواب آشفته می‌شود و ما به تعداد دفعات بیش‌تری در طول شب از خواب بیدار می‌شویم، امکان به خاطر سپردنِ خواب‌های‌مان هم بیش‌تر می‌شود و زمان بیش‌تری طول می‌کشد تا دوباره به خواب برویم.

یک مطالعه نشان می‌دهد که بخشی از دلایل تکرار کابوس به مختل شدنِ خواب مرتبط است. این شواهد همچنین نشان می‌دهند که افرادی که کیفیتِ خواب پایین‌تری دارند، بیش‌تر کابوس می‌بینند.

شارلوت گوپتا، محقق در دانشگاه کوئینزلند در استرالیا، می‌گوید: «یکی از دلایلی که پنیر و کابوس با هم رخ می‌دهند آن است که غذا خوردن قبل از رفتن به رختخواب بیش‌تر احتمال دارد که باعثِ مختل شدنِ خواب شود و هضم پنیر بسیار سخت است.»

اما برخی تحقیقات نشان می‌دهند که درحالیکه خوردن غذاهای پرانرژی می‌تواند دمای بدن را در طول شب افزایش دهد، اما این لزوماً به این معنی نیست که خواب شبانه فرد مختل می‌شود. هرچند افزایش دمای بدن در شب می‌تواند به شکل‌های دیگری بر خواب دیدنِ فرد اثر بگذارد. تب به دیدنِ رؤیای شفاف و هزیان‌گویی مرتبط دانسته شده است. مطالعاتی که روی خواب در زمان تب انجام شده است نشان می‌دهد که این نوع خواب‌ها عجیب‌وغریب‌تر از خواب‌هایی هستند که در زمان‌های دیگر دیده می‌شود.

بااین‌حال، این که آیا پنیر می‌تواند به اندازه کافی دمای بدن را افزایش دهد تا رویاهای هنگامِ تب را ایجاد کند، چیزی است که باید بررسی شود.

اما خبر خوب این است که برخی از غذاها به کیفیتِ بهتر خواب کمک می‌کنند و هرچه کیفیتِ خواب بهتر باشد احتمال به خاطر سپردنِ کابوس‌ها نیز کم‌تر می‌شود. برخی مطالعات نشان می‌دهند که خوردن کیوی قبل از خواب کمک می‌کند که کم‌تر خواب‌مان مختل شود، زیرا منبعی غنی از سروتونین است. یک مطالعه دیگر این خاصیت را در شربت گیلاس شناسایی کرده است.

گوپتا در یک مطالعه دریافت کسانی که رژیم غذایی‌شان بیش‌ترین شباهت را به غذای مدیترانه‌ای ـ با مقادیر بالای میوه، سبزیجات، حبوبات و آجیل ـ داشت، باکیفیت‌ترین خواب‌ها را داشتند.

او می‌گوید: «سازوکاری که منجر به خواب بهتر می‌شود احتمالاً به ترکیبات این رژیم غذایی مرتبط است که حاوی موادی است که ملاتونین بالا دارند. ملاتونین هورمون خواب است.»

نتایجِ مطالعه ماری پیر سنت-آنگ، استاد تغذیه پزشکی در دانشگاه کلمبیا در نیویورک، نشان می‌دهد افرادی که رژیم غذایی سالم دارند و توصیه‌های غذایی را رعایت می‌کنند در مقایسه با کسانی که رژیمِ غذایی‌شان حاوی چربی اشباع‌شده، شکر و میوه کم است، نصفِ زمان طول می‌کشد تا به خواب بروند.

او می‌گوید: «مصرف غذاهایی که فیبر و گیاه بیش‌تری دارند و چربی اشباع و شکر در آن‌ها کم‌تر است، با خواب باکیفیت‌تر مرتبط است.»

پنیر فیبر پایین و چربی اشباع بالا دارد، اما چربی آن خیلی بیش‌تر از چربی سایر غذاهای‌مان، مثل غذاهای فراوری‌شده، نیست.

تحقیقات زیادی درباره سازوکار تغذیه و کیفیت خواب انجام نشده است، اما ممکن است ارتباط این دو ناشی از ماده تریپتوفان باشد که یک ماده مغذی است که هورمون ملاتونین را، که در شب ترشح می‌شود و به خواب کمک می‌کند، تولید می‌کند. این ماده در غذاهای سرشار از پروتئین مانند پنیر و گوشت، به‌خصوص گوشتِ بوقلمون، ماهی، جو، قارچ توفو و گندم سیاه وجود دارد.

جالب آن است که بسیاری از داستان‌های ماندگار ترسناک هستی خود را به این ماده مدیون هستند. برای مثال، برام استوکر، ظاهراً داستان دراکولا را بعد از یک رؤیای شفاف و زنده که بعد از خوردنِ خرچنگ دیده بوده، نوشته است. داستان دکتر هاید و آقای جِکیل هم نخستین‌بار که به ذهنِ رابرت لویی استینونسون رسید وقتی بود که او شدیداً پرخوری کرده بود.

سنت-آنگ می‌گوید هنوز نمی‌دانیم که چه زمانی از روز برای خوردنِ غذاهای حاوی تریپتوفان مفید است. برخی از محققان دریافته‌اند که دیر شام خوردن برای خواب بد است و شاید دلیلش آن است که با شکمِ پر به خواب رفتن می‌تواند احساسِ ناراحتی ایجاد کند یا ممکن است که افزایش قند خون که ناشی از خوردنِ غذای دیرهنگام است بر الگوهای خواب اثر بگذارد.

اما اگر در ساعت‌های نزدیک به خواب غذای مناسب صرف کنید، خواب خوبی دارید. گوپتا می‌گوید: «غذا خوردن در ساعت‌های نزدیک به خواب را توصیه نمی‌کنیم، اما اگر شما چنین عادتی دارید، بهتر است چیزهایی صرف کنید که می‌دانید به خواب بهتر منجر می‌شوند.»

این غذاها شامل غذاهای غنی از تریپتوفان مانند ماهی، گوشت و توفو است. نحوه پنیر خوردن ـ یا هر نوع غذای دیگری ـ نیز بر کیفیت خواب ما اثر می‌گذارد. برای مثال تحقیق گوپتا نشان می‌دهد که نداشتن یک برنامه غذایی نرمال می‌تواند باعث پایین آمدنِ کیفیت خواب ما شود.

برطبق تحقیق نیلسون نیز گرسنگی و تشنگی قبل از خواب می‌تواند احتمال خواب‌ها و رؤیاهای زنده را افزایش دهد. نیلسون هم‌چنین در تحقیق خود متوجه شد که رفتارهای تغذیه‌ای دیگر مانند یک نوع رژیم غذایی خاص، پرخوری یا پرخوریِ احساسی هم می‌توانند روی کیفیت خواب اثر بگذارند، اما تحقیقات در این زمینه‌ها کم‌تر انجام شده است. براین‌اساس، افرادی که از روی گرسنگی و نه به دلایل احساسی غذا می‌خورند، خواب باکیفیت‌تری دارند.

نیلسون می‌گوید برای انجام این مطالعات باید به مشارکت‌کنندگان قبل از خواب غذای خاصی خورانده شوند که مغایر با اخلاق است و می‌تواند برای‌شان خطرناک باشد.

نکته مهمی که باید روی آن تأکید کرد آن است که افراد متوجه رژیم غذایی روزانه‌شان باشند تا بتوانند تشخیص بدهند چه نوع خوراکی باعث می‌شود که کیفیت خواب آن‌ها مختل شود و چه تغییراتی را باید در غذای‌شان ایجاد کنند.

منبع: BBC World